MARC TARİHÇESİ

 

MARC TARİHÇESİ

Kütüphanelerde 'hızla artan yayınlar, katalogcuların işlerini oldukça güçleştirmekte ve katalogların sağlıklı bir şekilde denetlenmesini imkânsız kılmaktadır. Bu sorunu çözümleyebilmek amacıyla katalogcular, kütüphanelerinde bulunan katalog fişlerini bilgisayarca okunabilir şekle dönüştürme yollarını aramışlardır.

Bu gelişmelerin ışığında Amerika Birleşik Devletleri kongre kütüphanesi kütüphanecileri ve bilgisayarcılar 1965 yılında bir araya gelerek bir dizi toplantılar yaptılar. Bu toplantılar sonucunda Kongre Kütüphanesindeki katalog fişlerinin bilgisayarla okunabilir şekle dönüştürülmesinin eldeki olanaklar ölçüşünde mümkün olacağı kanısına varıldı. Alınan kararların gerçekleştirilebilmesi için gerekli malî destek Araştırma Kütüphaneleri Konseyi (Council on Library Resources) den sağlandı.

Katalog fişleri üzerindeki bilgilerin manyetik şeritlere kaydedilmesi esasına dayanan bu projenin gerçekleştirilmesi Kasım 1965’de kararlaştırıldı. Hazırlanan manyetik şeritlerin belirli kütüphanelerde gönderilerek onlardan görüşlerinin alınması sonucunda gerçekleşen bu girişime MARC (Machine Readable Cataloging Makinece Okunabilir Kataloglama) Pilot Projesi adı verildi. MARC'ın amacı kongre kütüphanesi dermesinin tamamını bilgisayar ortamına aktarmak ve böylece ulusal düzeyde bibliyografik denetimi gerçekleştirmekti. Pilot proje 1966 yılı başlarında bibliyografik bilgilerin kaydedilmesi için gerekli programın hazırlanması ile başladı. Daha önce manyetik şeritlerin gönderildiği, 40 kütüphaneden 16’sı seçilerek projeye katılımları sağlandı. Bu kütüphanelerin seçiminde, kütüphanelerin türleri ve bölgesel konumları dikkate alındı.

Proje başlatıldıktan 8 ay sonra MARC kataloglama formu uygulanabilir bir düzene getirildi. Ancak bu dönemde sadece kitapların kataloglanmasını sağlayabilmek için gerekli çalışmalar yapıldı.

Yapılan toplantı ve ele alınan konuların değerlendirilmesinden sonra MARC I projesinin istenilen niteliği taşımamakta, gereksinimleri tam olarak karşılayamamakta olduğu belirlenmiştir.

Bu toplantıdan sonra daha kapsamlı bir kataloglama formatının gerçekleştirilmesi kararlaştırıldı. 1968’de gerçekleştirilen bu yeni formata da MARC-II denildi. MARC-II formatı birinciden farklı olarak kitapların yanı sıra, haritalar, notalar, süreğen yayınlar ile müzik eserlerini kapsamakta idi. MARC-II’de getirilen bir başka yenilik de kullanılan karakter (harf, rakam, noktalama işaretleri) sayısının artırılmasıdır.

1970-71 yıllarında daha da belirginleşmiş ve önemli aşamalar kaydedilmiştir. Bu aşamaların başında- içerik belirteçlerinin (Content designates) kullanılması gelmektedir. Bunlar: Veri kodu (tag), gösterge (Indicator) ve alt alan kodu (subfield code) dur. Yapılan bu değişiklikler. MARC-II’yi sadece kayıt yapma ve gönderme aracı olmaktan çıkararak bilgi değişim forman haline getirmiştir. Böylece değişik bilgisayar kullanan kütüphaneler standartlaştırılan bu formattan yararlanma, olanağı bulmuşlardır.

MARC-II formatı 1971 yılında Amerikan standardı, 1973 yılında da ISO-2709 kod numarasıyla uluslararası standart olarak kabul edilmiştir. ISO-2709 standardının birinci basımı yapılmıştır. ISO’nun yayınladığı bu standardın birinci basımı Türkçeye çevrilerek TS/2783 kod numarasıyla 1977 yılında yayınlanmıştır.

Kongre kütüphanesi "Bilgiağı geliştirme bürosu" 1980 yılında MARC formatını bir kez daha gözden geçirdi. 1968 yılında MARC-II formatının kabul edilmesinden sonraki teknolojik gelişmeler ve 'kütüphaneler arası işbirliğinde kaydedilen aşamalar MARC formatının analizini gerektirmişti. Kongre kütüphanesi; formatta ortaya çıkan problemleri kaydetmek ve düzeltmek için; formatın temelini oluşturan kuralları yeniden ele aldı. Bu gözden geçirme çalışması sonucunda MARC formatının dayandırılacağı genel ilkelerin oluşturulmasında kayda değer gelişmeler oldu. Sonuç olarak US/MARC formatının temelini oluşturan ilkeler kabul edildi.

Kaynakça:

Atılgan, D. (1991). Bilgisayarla Katolaglama Projesi: MARC. Türk Kütüphaneciliği, 5(1), 9-13.