DİJİTALLEŞME
PROJESİ YAPMIŞ OLAN KÜTÜPHANELER
MİLLİ
KÜTÜPHANE DİJİTAL KÜTÜPHANESİ
Dijital kütüphane, Millî Kütüphane bünyesinde yer alan El
Yazması Eserler, Süreli Yayınlar ve Kitap Dışı Materyallerin künye bilgilerini
ve yüksek çözünürlüklü dijital poz dosyalarını içermektedir.
El Yazması Eserler
Millî Kütüphanede, taşradan devir
gelenlerle birlikte 27.464 adet el yazması eser bulunmaktadır. Bu eserlerin en
büyük özelliği İç ve Doğu Anadolu dermesi olup, klasik yazma eser
kütüphanelerinde bulunmayışı, biyografik ve bibliyografik kaynaklarda geçmeyen
bilim adamlarının eserleri oluşudur. Bu kitaplar içerisinde, Osmanlılara ait
ilk ansiklopedik eser olan ve Oruç Gazi'nin torunu Bedri Dilşad tarafından 1428
tarihinde yazılan "Muradnâme", Udî tarafından yazılan "Maceray-ı
Mâh" ve ceylan derisi üzerine Grekçe yazılmış nadir bir eser olan
"Evangel" incilinin dünyada ikinci nüshası yoktur. Yine Cem Sultan'ın
emriyle Ebu'l-Hayr Rumi'nin yazdığı "Saltuk-nâme"nin bir nüshası da
koleksiyonlarımız arasındadır. Halk edebiyatımızın en canlı kaynaklarından olan
"cönk"ler de koleksiyonumuza ayrı bir zenginlik katmaktadır. 2010
yılında Merkezi Dubai’de bulunan Cuma el-Macid Kültür Merkezi ile yapılan
protokol doğrultusunda değişik koleksiyonlara ait elde edilen dijital el yazması
eser görüntüleri yapılan protokol uyarınca Milli Kütüphane Başkanlığında
intranetten araştırmacıların hizmetine sunulmuştur.
Süreli Yayınlar
Millî Kütüphane süreli yayın
koleksiyonu; tamamı derleme, satın alma, bağış ve mübadele yolu ile sağlanan yaklaşık
270.512 cilt gazete, dergi, bülten vb. süreli yayından oluşmaktadır.
Millî Kütüphane süreli yayın
koleksiyonu tamamı derleme, satın alma, bağış ve mübadele yolu ile sağlanan
yaklaşık 270.512 çilt gazete, dergi, bülten vb. süreli yayından oluşmaktadır.
Kaşif Kütüphane Otomasyon
Sistemine kaydedilen ve cilt aşamasına gelen süreli yayınlar ciltlenerek kapalı
raf sistemine göre depolara yerleştirilip kullanıcı istekleri doğrultusunda
hizmete sunulmaktadır.
Derleme Kanunu gereği Millî
Kütüphane’ye ulaşan süreli yayınların yanı sıra yirmi yedi farklı ulusal
ölçekli gazete, on farklı tür dergi ile uluslararası bilimsel yayınların takip
edilmesi amacıyla on beş yabancı dil dergi ve yüksek tirajlı bir yabancı gazete
satın alınarak akademik çevrelerin hizmetine sunulmaktadır.
Millî Kütüphane Dijital Kütüphane
Sistemi üzerinden 1.930 farklı gazete ve dergiye ait toplam 1.498.001 adet poz
ücretsiz olarak okuyucuların hizmetine sunulmaktadır.
Millî Kütüphane'nin zengin
görsel-işitsel materyalinin arşivlendiği bu birimde, araştırmacılar için 33
çeşit materyal bulunmaktadır. 1913-1960 yılları arasında üretilen, yerli ve
yabancı sanatçı ve orkestraların seslendirdiği Türkiye'nin en zengin taş plak
ve plastik plak koleksiyonu, Türk tiyatro ve sinemasının yanı sıra Türk siyasi
ve ticaret hayatını yansıtan afiş koleksiyonu,
bu koleksiyonu destekleyen lobi afiş koleksiyonu, röprodüksiyon
koleksiyonu, ünlü ressamlara ait yağlıboya, suluboya, karakalem ve karışık
teknikle yapılmış tablolar araştırmacıların hizmetine sunulmaktadır.
Millî Kütüphane başta derleme
olmak üzere çeşitli yollarla sağladığı materyalleri, gerekli teknik işlemleri
tamamlandıktan sonra 7/24 okuyucu ve araştırmacıların hizmetine sunmaktadır.
Teknolojik gelişmelerin yeni uygulamalara imkân sağlamasıyla katalog tarama, bibliyografya
erişimi, elektronik kaynaklara erişim, bilgi edinme gibi birçok kütüphanecilik
hizmeti elektronik ortam üzerinden sunulmaktadır. Ayrıca, kütüphaneler arası
işbirliği uygulamaları çerçevesinde araştırmacıların gereksinim duyduğu ve
ülkemiz kütüphanelerinde bulunmayan eserler yurtdışından temin
edilebilmektedir.
Kütüphanecilik
Alanında Projeler
· Lisans hakları Millî
Kütüphaneye ait olan ve yeni modül eklentilerine olanak tanıyan yerli kütüphane
otomasyon sisteminin (Kaşif) geliştirilerek kullanıma sunulması,
· Yazma eserler ve süreli
yayın koleksiyonunun özel bir yazılım ve tarayıcı kullanılarak görüntülü
sisteme aktarılması ve eserlerin künyeleriyle birlikte tam metin olarak erişime
sunulması (Dijital Kütüphane),
· Türkiye Bibliyografyası
Sistemi ile Türkiye Makaleler Bibliyografyası Sistemi,
· E-Devlet Kapısı üzerinden
sunulan online üyelik, kitap ayırtma, fotokopi gönderimi, sesli kitap gönderimi
ya da erişimi,
· Elektronik derleme yoluyla
sağlanacak materyallerin arşivlenmesi (EyDES),
· Koleksiyondaki taş plaklara
çevrim içi erişim sağlanması (Taş Plaklar Sistemi),
· Dijital verilerin depolama
ve iletim işlemlerinin otomasyon içerisinde yürütülmesini sağlayacak Dijital
Bilgi Yönetim Sistemi yazılımı tamamlanan ve hâlihazırda kullanımda olan önemli
Millî Kütüphane projelerinden bazılarıdır.
Bunun dışında, Millî Kütüphane
kütüphanecilik alanında uluslararası standart olarak kabul edilen örnek
uygulamaları, iş ve işlemlerinde yürürlüğe koyarak öncül olmaya ve ülke
kütüphanelerinde benzer uygulamaların yaygınlaşarak toplumun evrensel
enformasyon ağına adapte olmasına yardımcı olmaya çalışmaktadır. Millî
Kütüphanede gerçekleştirilen projeler MARC (Machine-Readable Cataloging -
Makinece Okunabilir Kataloglama) standartlarının ülke çapında yaygınlaşmasını sağlamıştır.
Milli Kütüphane koleksiyonunda
her birinden tek nüsha bulunan eserlerin orijinallerinin kullanım sırasında ve
doğal koşullar karşısında yıpranmasını engellemek ve gelecek nesillere
bozulmadan aktarılmasını sağlamak amacıyla materyallerin dijital kopyaları,
telif mevzuatı gözetilerek, üretilmekte ve elektronik depolama ünitelerinde
saklanmaktadır.
TÜRKİYE
DİYANET VAKFI İSLAM ARAŞTIRMALARI MERKEZİ
Dijitalleşme Projesi (DiP)
2012 yılında İSAM makale, tez ve
arşiv veri tabanlarının geliştirilmesi amacıyla “Elektronik Yayın Projesi”
adıyla başlatılan, 2016 yılından itibaren TDV İslam Ansiklopedisi’nin
elektronik bir ansiklopediye dönüştürülmesine odaklanan projenin vizyon ve
hedefleri 2022’de İSAM’da daha kapsamlı bir teknolojik altyapı entegrasyonu oluşturulmak
üzere genişletilmiş ve adı “Dijitalleşme Projesi” (DiP) olarak
değiştirilmiştir.
Dijitalleşme Projesi, İSAM’ın
farklı proje ve faaliyet birimlerince üretilen her türlü veri, proje ve yayının
dijitalleşme süreçlerini koordine etmeyi, tüm bu dijital ürünler arasında
otomasyon sistemini kurmayı; bu çerçevede ihtiyaç duyulan yazılım, tasarım,
uygulama-üretim, depolama-kataloglama, iş birlikleri ve danışmanlık
hizmetlerini koordine etmeyi ve bütün bu çalışmaların uluslararası standartlar
ve ulusal/uluslararası iş birlikleri çerçevesinde yürütülmesini temin etmeyi
hedeflemektedir.
Projenin öncelikli amacı, TDV
İslam Ansiklopedisi’nin 2018 yılından bu yana elektronik bir ansiklopedi olarak
yayımlandığı web sitesi tasarımı ve veri tabanı yazılımını, hazırlık
çalışmaları tamamlanan TDV İslam Ansiklopedisi İkinci Edisyon ve İngilizce
İslam Ansiklopedisi ile Temel İslâm Ansiklopedisi’nin dijital versiyonunu da
göz önünde bulundurarak güncellemek ve yeniden üretmektir.
Daha önce “Elektronik Yayın
Projesi” adıyla dijitalleşme Projesi, İSAM bünyesinde farklı projeler
tarafından üretilen her türlü veri (kataloglar, veri tabanları,
dijitalleştirilmiş öğeler vb.) ve yayınların dijitalleşme süreçleri konusunda
İSAM birimlerine ve İslam araştırmaları alanında ulusal/uluslararası
seviyelerde yürütülen dijitalleşme süreçlerine katkıda bulunmayı
hedeflemektedir. Bu kapsamda yazılım ve tasarım geliştirme, uygulama-üretim,
depolama-kataloglama, ulusal ve uluslararası işbirlikleri, eğitim ve
danışmanlık DiP’in odağına aldığı başlıklardır.
Proje, İSAM’da öncelikli olarak
yapılması kararlaştırılan yazılım ve tasarım organizasyonuna göre fazlara
bölünmüştür. İlk aşamada, TDV İslam Ansiklopedisi’nin elektronik Birinci
Edisyonu ile yeni üretilecek İkinci Edisyonu’nu bünyesinde barındıracak Dijital
İslam Ansiklopedisi’nin (DİA) semantik ve bağlı veri teknolojisiyle uyumlu,
yeni görsel-işitsel malzemelerle zenginleştirilen ve uluslararası üstveri
standartlarıyla entegre edilen müstakil bir web sayfasının yazılım ve tasarım
çalışmalarına başlanmıştır. Proje kapsamında ansiklopedi maddeleri genel
okuyucu ve araştırmacı düzeyinde farklı hedef kitlelere hitap etmek üzere
“Genel Okuma” ve “Derin Okuma” dijital altyapıları ile sunulacaktır. Bu çalışma
kapsamında DİA maddeleri arası üstveri ve kavram ağacı ilişkilerinin yanı sıra
mekân, zaman, biyografi, eser türleri başta olmak üzere birbirine bağlı
otomasyon sistemi kurulmuş 15 kadar farklı tematik bağımsız veri tabanı
oluşturularak, istatistiksel veri sorguları ve görselleştirmeler ile
araştırmacılara algoritmalarla desteklenen gelişmiş ve sürdürülebilir bir
ilişki ve ağ analiz ortamı sağlanacaktır. Yazılım ve tasarım çalışmalarının
ikinci safhası İSAM tarafından üretilmiş ve yayımlanmakta olan ya da yeni
üretilecek her türlü verinin dijitalleşme altyapıları ile uluslararası veri
tabanları şeklinde bağımsız ama birbiriyle bağlı veri otomasyonuna
dönüştürülmesidir.
DiP ayrıca Türkiye’de ve dünyada
İslam araştırmaları alanında yürütülen dijitalleşme süreç ve projelerine
katkıda bulunmayı amaçlamakta; Dijital İslam Çalışmaları (D-ISLAM) başlıklı bir
alt proje kapsamında, bu alanda çalışan kişiler, kurumlar ve projelerle iş
birliği içerisinde olmayı hedeflemektedir.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nin
internet ortamında yayımlandığı web sayfasının hem tasarım ve görsellik hem de
fonksiyonellik açısından geliştirilmesi ve aşama aşama tam anlamıyla bir
elektronik ansiklopedi haline getirilmesi amacıyla yürütülen çalışmaların
birinci aşaması tamamlanmış ve TDV İslâm Ansiklopedisi yayınına başlamıştır.
Böylece TDV İslâm Ansiklopedisi'nin hem daha geniş bir kullanıcı kitlesi
tarafından daha verimli bir şekilde kullanılabilmesi hem de kapsadığı konu ve
alanlardaki ilmî gelişmeleri ve ihtiyaçları takip ederek kolayca güncellenebilmesi
hedeflenmiştir.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nin
birinci aşaması tamamlanmış olan yeni elektronik tasarımında, her madde
sayfasında aynı konuyla ilgili maddelere ulaşma imkânı veren "ilişkili
maddeler" listesi, matbu ansiklopedideki görsel malzemenin (minyatür,
fotoğraf, resim, harita, çizim, tablo vb.) dijitalleştirilerek madde
sayfalarına aktarılması, birden fazla yazımlı (bölümlü) maddeleri okurken
maddenin farklı yazımları arasında dolaşma imkânı veren ön izleme tasarımı,
tematik dosyalar, madde müelliflerinin özgeçmişlerine ve yazdıkları maddelerin
listesine ulaşma imkânı veren biyografi sayfaları gibi daha pek çok yeni
özellikle karşılaşabilirsiniz.
TDV İslâm Ansiklopedisi' nin
kapsadığı konu ve alanlara dair ilmî gelişmeler ve ihtiyaçlar takip edilerek
maddelerin gözden geçirilmesi ve yeni maddelerin ilâve edilmesi, yani
güncelleme ve ikinci edisyon çalışmaları da yeni elektronik ansiklopedi
bünyesinde yürütülecektir.
KAYNAKÇA
-
http://www.millikutuphane.gov.tr/
-
http://www.isam.org.tr/index.cfm?fuseaction=objects2.welcome
Yorumlar
Yorum Gönder