KÜTÜPHANECİLİK TERİMLERİ
E-dergi: Terimin İngilizce karşılığı “ e-journal” dır. E-dergi; elektronik ortamda
hazırlanan ve erişim sağlanan farklı konuları içeren yayınlardır. https://edergi.dpu.edu.tr/
E-kaynak: Terimin İngilizce karşılığı “e-resource” dır. Elektronik kaynak; bilgisayar ve internet
üzerinden erişim sağlanabilen ve okunabilen, güncel bilgiyi istenilen zamanda
ve hızda sunan görsel ve işitsel verilerin olduğu yayınlardır.
https://www.bilgi.edu.tr/tr/yasam/birim-ve-hizmetler/kutuphane-ve-e-kaynaklar/
Anahtar sözcük: Terimin İngilizce karşılığı “keyword”
dür. Araştırma yapılmak istenen konunun başlığında, özetinde veya metninde
bulunan belirleyici, akılda kalan ve arama terimi olarak kullanılan kelime
ve/veya kelime gruplarıdır.
https://www.isnadsistemi.org/guide/isnad2/akademik-yazim/5-anahtar-kelimelerin-secimi/
Barkod numarası: Terimin İngilizce karşılığı “barcode number” dır. Barkod; bilgisayar
tarafından okunabilen birbirine yakın konumlandırılmış çubuklardan oluşan küçük
bir etikettir. Kitaplarda ve üniversite kimliklerinde bulunan barkodlar
kütüphaneden herhangi bir kaynağı ödünç alırken kullanılmaktadır.
https://www.sabanciuniv.edu/bm/tr/ask-us/faq/1166
https://bilgibilimi.net/barcode-why/
Erişim: Terimin İngilizce karşılığı “access” tir. Genellikle, bilginin ulaşılabilirliği;
örneğin kitap gibi istenilen kaynakları edinme ayrıcalığı. Doğrudan erişim
kullanıcıya kitap veya dergiler için doğrudan raflara başvurma olanağını verir.
https://kutuphane.dpu.edu.tr/tr/index/sayfa/1934/vetis-kutuphane-kaynaklarina-uzaktan-erisim
Erişim şifresi: Terimin İngilizce karşılığı “access code” dur. Kullanıcı adı, şifre ya da PIN kodu
gibi kimlik gösteren bir parola. Kullanıcılar herhangi bir elektronik ortama
erişim sağlamak istiyorlarsa bu şifreyi doğru kullanmak zorundadır. Erişim
şifresinin bir adı da onay şifresidir.
ISBN: Terimin İngilizce karşılığı “International Standard Book Number”
dır. Uluslararası Standart Kitap Numarasıdır. Bir kitaba verilen ve yalnızca
ona ait olan sayısal kod sistemidir.
https://bukitapbenim.com/isbn-nedir-nasil-temin-edilir/
ISSN: Terimin İngilizce karşılığı “ International
Standard Serial Number” dır. Uluslararası standart süreli yayın numarasıdır.
Bir süreli yayına verilen ve yalnızca ona ait olan sayısal kod sistemidir.
Koleksiyon: Terimin İngilizce karşılığı “Collection”
dır. Bir kütüphanenin sahip olduğu ve kataloğunda bulunan basılı ve elektronik
kaynakların tümüne koleksiyon denir.
https://kutuphane.marmara.edu.tr/hizmetler/koleksiyon-bilgileri/genel-koleksiyon
Künye: Terimin İngilizce karşılığı “ Imprint”
tir. Künye, bir kitabın yayın bilgilerini içeren bilgidir. Genellikle
yayıncının adını, yerini ve yayının tarihini kapak sayfasında verir; basım
evinin adı ve yeri ise başlık sayfasının arkasındaki sayfada verilir.
https://kasif.mkutup.gov.tr/SonucDetay.aspx?MakId=1064801
MARC: Terimin İngilizce karşılığı “Machine Readable Catalog” dur,
yani “Standartlaşma ve Makineyle Okunabilir Katalog”. Kongre Kütüphanesi
tarafından geliştirilen bilgisayar ortamına aktarılmış verilerin uluslararası
standartlaştırılmış formatı. MARC formatı bibliyografik veri alışverişini
basitleştirir. Hemen hemen bütün otomasyona dayalı kataloglama sistemlerinin
temelidir. Bibliyografik tanımlar için bu standart format 1960’larda Amerikan
Kongre Kütüphanesi tarafından geliştirildi.
https://kasif.mkutup.gov.tr/SonucDetay.aspx?MakId=1064801
Referans koleksiyonu: Terimin İngilizce karşılığı
“Reference Collection” dır. Ansiklopedi,
sözlük, el kitabı, yıllık, almanak, rehber gibi materyalleri içeren ve ödünç
verilmeyen kaynaklardır.
https://mk.gov.tr/icerik/detay/referans-bolumu
Seriler: Terimin İngilizce karşılığı “Serials”
dır. Birbirini izleyen bölümler şeklinde yayınlanmış eserler olup genellikle
düzenli aralıklarla çıkarılır ve uzun süreceği öngörülür. Süreli yayınlar,
gazeteler, magazinler, yıllıklar, dergiler, tutanaklar, konferans raporları ve
numaralandırılmış monografik seriler böyledir. Bir diğer anlamı da kolektif bir
başlık altında toplanmış ayrı eserler grubudur.
https://katalog.ibb.gov.tr/yordam/?dil=0&p=1&q=toplumsal+tarih&alan=qEser_txt&demirbas=SY0039482
Tam metin: Terimin İngilizce karşılığı “ Full
Text” tir. Bir veya birkaç dergi, magazin ve/veya gazetede basılmış
makalelerin ya da tek bir çalışmanın tam metnini sağlayan elektronik kaynaktır.
Telif hakkı: Terimin İngilizce karşılığı “Copyright”tır.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile koruma altına alınmış, özgün
yapıtlar oluşturan eser sahiplerine kanunda belirtilen esaslara göre verilen haklardır.
Bir edebi, dramatik, müzik veya sanatsal eserin basımı, üretimi veya satışı ile
ilgili sahip olunan yasalarla belirlenmiş bütün haklardır.
https://library.bilgi.edu.tr/tr/telif-haklari/
Tüm hakları saklıdır: Terimin İngilizce karşılığı “All Rights Reserved”
dır. Genellikle basılmış bir kitabın başlık sayfasının sol tarafında
veya üstünde görülen, geçerli telif hakları kanununca verilmiş bulunan tüm
hakların telif sahibine ait olduğunu ve herhangi bir ihlal karşısında hukuki
yola başvurabileceğini belirten resmi bildirimi içeren ibaredir.
https://library.bilgi.edu.tr/tr/telif-haklari/
Veritabanı: Terimin İngilizce karşılığı “Database”dir.
Çeşitli amaçlar için düzenlemeler yaparak farklı yollarla erişilebilen
bilgisayar sisteminde kaydolmuş bilgi birikimi. Kütüphanelerde genellikle
elektronik kataloglar ve dizinler anlamına gelir.
https://marmara.libguides.com/az.php
Konu rehberi: Terimin İngilizce karşılığı “Literature
Guide” dır. Konu rehberi kütüphane hizmetleri ve kaynaklarının bir
başlangıç haritasıdır. Bir konu rehberinin amacı seçilen konudaki temel
kaynaklar hakkında eğitim vermektir.
https://webkutuphane.beun.edu.tr/konu-rehberi.html
Blog: Terimin İngilizce karşılığı “ Weblog” dur. Blog, teknik bilgi gerektirmeden, kendi
istedikleri şeyleri, kendi istedikleri şekilde yazan insanların oluşturabildikleri,
günlüğe benzeyen web siteleridir. Kütüphane blogları
odak noktaları amaçları ve kaliteleri açısından çeşitlidir. Kütüphaneciler ve
kütüphanelerin devam eden sorunlarıyla ilgilenen blogların yanı sıra, telif
hakkı (copyright), teknoloji ile ilgilenen kütüphane blogları da mevcuttur.
Ayrıca kitaplarla ve yayımlamaya odaklanan bloglar da vardır.
https://gizembektas.blogspot.com/?m=1
Dijital kütüphane: Terimin İngilizce karşılığı “ Digital Library”
dir. Dijital kütüphane; kaynaklarının önemli bir kısmına bilgisayar ortamında
ulaşılabilen ve yazılı veya mikrofilm dışında bilgisiyar ortamındaki formatlara
sahip verilerin bulunduğu kütüphane türüdür.
https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/
Sayısal koleksiyon: Terimin İngilizce karşılığı “Digital Collection”
dır. Sayısal koleksiyon, daha sık kullanılan adıyla dijital koleksiyon,
en az 300 dpi ve üstü çözünürlük formatı ve uygun donanım ile imaj ya da pdf
dönüşümü yapılarak çekilmiş materyallerin oluşturduğu koleksiyondur.
https://sayisalarsiv.ibb.gov.tr/yordambt/yordam.php?aTumu=
Karekod: Terimin İngilizce karşılığı “Qr Kod”
dur. Quick ve Response sözcükleriyle oluşturmuş olan QR Türkçeye
çevirdiğimizde Hızlı Tepki anlamına gelmektedir. Karekodlar, klasik barkodlardan farklı
olarak iki yönde de veri depolayabilen, böylece daha fazla
bilgi saklayabilen barkodlardır. Ürünlerin, parçaların bilgilerini ve
özelliklerini saklayan bu teknoloji barkod teknolojisinin devamı
niteliğindedir. Birçok kütüphane, bu kodları, bilgi iletmek ve / veya
içeriğe erişim sağlamak için bir yöntem olarak kullanmıştır; Kütüphane
turlarında, okuyucu danışma hizmetlerinde, kütüphane eğitiminde vb. Kare kod
kullanımı basit ve ekonomiktir. QR kodları ile; Mobil web sitesine hızlı erişim,
Konu ve ders rehberlerine erişim, Kütüphane personel sayfalarına erişim, Poster
sunumlarına erişim sağlanır.
E-kitap: Terimin İngilizce karşılığı “e-book”tur.
Elektronik kitap; dijital ortamlardan erişim sağlanabilen metin, görsel ve
işitsel materyaller barındıran ekranlardan okunabilen kitap yayınlarıdır. Bir
kişisel bilgisayar veya e-kitap okuyucusu ile okunması tasarlanan geleneksel
basılı kitabın sayısal sürümüdür.
Kütüphaneciye sor: Terimin İngilizce karşılığı “Ask
a librarian” dır. Bir kütüphanenin kendi koleksiyonu ya da
diğer alanlarıyla ilgili bilgi almak üzere elektronik ortamda referans
kütüphanecisine soru iletme yöntemidir.
https://mk.gov.tr/icerik/detay/kutuphaneciye-sorun
Halka açık katalog: Terimin İngilizce karşılığı “Online
Public Access Catalog” dur. Kütüphane koleksiyonlarında bulunan tüm bilgi
kaynaklarına erişim sağlayan elektronik katalog sistemidir.
https://kasif.mkutup.gov.tr/OpacArama.aspx
Kütüphaneler arası ödünç verme: Terimin İngilizce karşılığı “Interlibrary
Loan” dır (ILL). İhtiyaç duyulduğunda kütüphane koleksiyonunda bulunmayan
kaynakların başka kütüphanelerden sağlanması hizmetidir.
Kütüphane otomasyon sistemi: Terimin
İngilizce karşılığı “library automation system” dir. Kütüphane otomasyon
sistemi terim olarak bir sistem içinde birçok fonksiyonun yerine getirilmesini
ifade eder. Yayınların dolaşımı, kurs rezervasyonları, kataloglama, satın alma,
kütüphane envanterinin tutulması ve istatistiksel fonksiyonların tümünü birden
içerir.
http://koha.ekutuphane.gov.tr/
KAYNAKÇA:
http://kutuphane.ankara.edu.tr/kutuphane-sozlugu/
Baysal, J. (1987). Kütüphanecilik alanında yeni
kavramlar araçlar yöntemler (No. 2933). İUFM.
https://bilgibilimi.net/dijital-kutuphane-nedir/
https://yardim.itu.edu.tr/sss.aspx?id=9f16fd39-ae95-4c66-85ea-f19d85a4fe3f&s=Say%c4%b1sal+Koleksiyon
Yorumlar
Yorum Gönder